Visuele stress

Ik heb er al vaker over geschreven in de blog "Kijken en Zien". Visuele stress, ook wel Fixatie Disparatie.

Dat is een veelvoorkomende disfunctie die wordt veroorzaakt door een onjuiste oogsamenwerking.

Wat is fixatie disparatie?

Alles wat we waarnemen komt via onze ogen in het achterste deel van de hersenen terecht. De hersenen zorgen ervoor, dat de twee beelden die uit de ogen afkomstig zijn, worden ervaren als één beeld. Als die twee beelden (van elk oog één) verschoven zijn ten opzichte van elkaar, proberen onze hersenen dit te corrigeren. Dit noemen we fixatie disparatie. Iedereen heeft fixatie disparatie als onderdeel van de normale samenwerking tussen de ogen, maar de fixatie disparatie kan ook verstoord of afwijkend zijn. Dit kan diverse klachten geven.
Als je ergens naar kijkt moeten beide ogen naar hetzelfde punt kijken. Wanneer dit niet goed gebeurt, fixeer je (kijken) disparaat (niet goed). De hersenen kunnen de beelden van de beide ogen niet tot één enkel beeld versmelten waardoor het zien onduidelijk wordt. Dit kan wazig zicht of onrustig gedrag veroorzaken. Dubbel zien (van bijvoorbeeld ondertiteling op televisie) of dansende letters. En in sommige gevallen valt er een heel stuk van de tekst weg.

Voor mensen die veel moeten lezen, van papier én van een beeldscherm, is dit dus een groot probleem. Fixatie disparatie is erg vermoeiend en kan tot allerlei problemen leiden.

Vaak staat fixatie disparatie op zichzelf en is er geen duidelijke, aantoonbare oorzaak.

In de laatste onderzoeken die ik heb gedaan bij jongeren tussen de 12 en 18 jaar merk ik dat dit probleem zich vaker voordoet dan bij eerdere metingen in dezelfde leeftijdscategorie naar voren is gekomen.

Daarom lijkt het mij goed om eens verder te kijken naar bijvoorbeeld de oorzaken en of we daaruit iets kunnen leren zodat visuele stress voorkomen of verminderd kan worden.

Wat is de oorzaak van fixatie disparatie?

Fixatie disparatie is een oogafwijking, maar met de ogen zelf is (vaak) niets mis. Door fixatie disparatie werken de ogen niet goed samen, het binoculair zien. Naast scherp zicht is het belangrijk dat de ogen goed en correct samenwerken. Bij fixatie disparatie kan het probleem deels in de samenwerking van de ogen zitten, maar ook in de verwerking door de hersenen.

En dan ontstaan er klachten.

Algemene symptomen van fixatie disparatie

• Concentratie- en gedragsproblemen
• Letters dubbel zien
• Dansende tekst
• Omdraaien van cijfers, letters of woorden
• Langzaam spellend en radend lezen
• Moeilijkheden met begrijpend lezen
• Overslaan van letters of woorden
• Een slordig handschrift
• Hoofdpijn, vermoeidheid, nek- en/of rugklachten
• Branderige, jeukende of tranende ogen bij visuele inspanning
• Coördinatieproblemen (oog-hand)

Bij constatering van één of meer van de hierboven genoemde klachten is het zinvol om eens een standaard oogmeting te laten doen. Als de visuele klachten het gevolg zijn van een onjuiste oogsamenwerking, is een standaard oogmeting onvoldoende. In dat geval moet een oogspecialist voor binoculair zien (oogsamenwerking) worden ingeschakeld. Een dergelijk binoculair onderzoek kan bij een erkende optometrist worden gedaan.

Wat kan er aan gedaan worden?

Het snelst werkende en makkelijkste hulpmiddel is de gekleurde leeslineaal.

We lezen vaak zwarte tekst op wit papier, de meest contrasterende kleuren. Het gebruik van andere kleuren kan het contrast verminderen. De tolerantie voor contrasten is bij iedereen verschillend. De kleuren die het beste werken verschillen per persoon. Onderzoek heeft uitgewezen dat wanneer men leest in de juiste kleur de concentratie, de leessnelheid, de leesvaardigheid en het begrijpend lezen duidelijk verbeteren.

En verder kan de optometrist een prismabril aanmeten.

Deze bril heeft geen sterkte maar kan het beeld wat door de ogen binnenkomt verplaatsen. De bril geeft richting aan het beeld wat door de ogen naar binnenkomt zodat de hersenen het tot één geheel kunnen laten samenvloeien.

Dyslexie en fixatie disparatie

Fixatie disparatie kan voorkomen in combinatie met dyslexie. Iemand met fixatie disparatie heeft namelijk vaak verschijnselen die horen bij dyslexie. Kinderen met dyslexie hebben bijvoorbeeld meer moeite met lezen, spellen en schrijven dan kinderen van dezelfde leeftijd en hetzelfde intelligentieniveau die geen dyslexie hebben. Ook nemen mensen met dyslexie nieuwe informatie (klanken, woorden, tekst) langzamer in zich op dan andere mensen. 

Bij een verstoorde werking van de ogen neemt het gehoorzintuig automatisch een deel van de informatiewaarneming over. Het gehoor is bij kinderen met fixatie disparatie overprikkeld, er is zoveel ruis dat ze heel snel afgeleid raken. Ook kunnen na verloop van tijd concentratie- of gedragsproblemen ontstaan, uit frustratie of als (emotioneel) compensatiegedrag.

Omdat dyslexie een stoornis is die nooit overgaat, is het belangrijk om kinderen met dyslexie goed te begeleiden en de juiste hulpmiddelen aan te bieden. Uit onderzoek is gebleken dat hierdoor een eventuele leerachterstand beperkt kan blijven.

Zoals gezegd is er geen oorzaak bekend. Maar duidelijk is wel dat oververmoeidheid, stress, burnout en andere spanningsklachten fixatie disparatie verergeren.